Meertens-tips voor thuis - Meertens Instituut

Samen blijven we lekker thuis. Op deze pagina hebben we Meertens-tips voor thuis voor jullie op een rijtje gezet, die jullie kunnen helpen om de tweede golf te overbruggen. Jullie vinden hier onder meer lees- en luistertips, doe-het-zelf-ideeën en online colleges om jezelf bij te spijkeren of om te gebruiken als onderwijsmateriaal voor de kinderen. We zijn in het voorjaar met deze lijst met taal – en cultuurtips begonnen en hebben hem onlangs aangevuld. We beginnen met leesvoer over kerst en de kerstlockdown zelf.

Kerst en nieuwjaar
Wie had aan het begin van dit jaar gedacht dat we 2020 zouden afsluiten met een 'blokjeskerst'? 'Kerst wordt anders dan andere jaren', zei minister Hugo de Jonge op de persconferentie van 3 november. De behoefte om met een ritueel een periode af te sluiten is iets universeels, en zeker dit jaar keken we uit naar het gezellig samenzijn met familie. Tijdens de 'kleine kerst' van 2020 is er wel meer tijd voor rust, eigen interesses en (achterstallig) leeswerk. Om te beginnen volgen hier leestips over kerst- en nieuwjaarstradities, om toch het gevoel van de feestdagen te beleven.

'Dan maar een ‘blokjeskerst’ dit jaar?' Artikel in NRC met achtergrondinformatie over eindejaarsrituelen zoals kerstkaarten en de kerstboom.
Vraag van de Maand: Sinterklaas en de Kerstman brengen in december allebei geschenken. Waarom doet Sinterklaas dat met het gezag van een eerbiedwaardige oude man, terwijl de Kerstman zich gedraagt als een kinderlijke, jolige goedzak?
Artikel: De opkomst van kerstboom en kerstviering in Nederland (ca. 1835-1880) – A.J. Dekker. Volkskundig Bulletin, jrg. 1(1975), p. p.129-179. Of een samenvatting in dit NRC-artikel 'Duitse boom'.
De kerstkaart is bezig met een comeback, lezen we. Lees ook dit artikel over de – pak 'm beet – 25.000 kerstkaarten in de Meertens-collectie.
Eveline Doelman schreef de Meertens-nieuwjaarsuitgave Gelukkig Nieuwjaar (2010) over nieuwjaarsrituelen. Het is hier in zijn geheel te vinden. Leestip met hele mooie illustraties!

Eindejaarslijstjes

Via Neerlandistiek: 20 stukken uit 2020 om nog eens na te lezen.

Online evenementen

Het Meertens Instituut bestaat dit jaar 90 jaar! Leer het Meertens (nog beter) kennen met een reis door het verleden, het heden en de toekomst van het instituut.
In het najaar stond het Meertens Instituut met een virtuele stand op het DRONGO Talenfestival 2020. Onze balie is nog altijd te bezoeken. Ook andere programmaonderdelen, zoals de interessante lezingen van onze partnerinstituten, zijn nog terug te kijken.

Online colleges en onderwijsmateriaal

Quarantaine Colleges in samenwerking met Universiteit van Nederland over taal en andere onderwerpen, door docenten aan de Nederlandse universiteiten.
College Taalkunde: variatie en verandering van geslachtsmarkering in Noord-Brabantse dialecten van promovenda Kristel Doreleijers.
Video: een korte introductie voor studenten in de BA Nederlandse Taal en Cultuur aan de Radboud Universiteit in het onderzoek naar dialecten, aan (onder andere) het Meertens Instituut. Met wat voor soorten wetenschappelijke vragen zijn de dialecten in de afgelopen decennia onderzocht?
College 'Corona-humor en broodjeaapverhalen' van Theo Meder, hoogleraar Volksverhaal en vertelcultuur. Gegeven aan studenten van de UvA.
De Meertens Kaartenbank is een databank waarin je de leukste taal- en cultuurkaarten kunt opzoeken. Onder andere de bekende patat- en frietkaart.

Podcasts

Taalwetenschapper en hoogleraar Nederlands Marc van Oostendorp maakte in het voorjaar samen met Michiel van de Weerthof de podcast Het Verblijf met daarin elke dag een verhaal of gedicht uit de Nederlandse literatuur. Uitgekozen en voorgelezen vanuit huis door neerlandici en auteurs. In december zijn ze opnieuw begonnen!

Blogs

Een korte geschiedenis van epidemische luchtwegaandoeningen door Marieke Hendriksen
Woningsdag: het ritueel in tijden van corona door Irene Stengs
Pasen als gemeenschappelijk medicijn door Ernst van den Hemel

Meertens in de media: rondom corona

De rubriek 'Meertens in de media' is sinds jaar en dag een vast onderdeel van deze website en een rubriek in onze maandelijkse nieuwsbrief. De media vragen ons ook in deze periode om uitleg van talige en culturele verschijnselen uit het leven van alledag, waarin nu voor veel mensen corona centraal staat.

Maart 2020: Corona nu al onlosmakelijk verbonden met rituelen
Maart 2020: 'Deze epidemie leert ons dat je niet alles in de hand hebt'
Maart 2020: De verspreiding van nepnieuws in tijden van corona
Maart 2020: Verhalenbank aangevuld met verhalen waarin corona een rol speelt
Maart 2020: 'Piusarchieven' vanwege corona alweer gesloten
April 2020: Isolement van ouderen verzachten met verhalen in dialect

Even juist helemaal geen zin in nieuws over corona? We hebben ook andere interessante media-artikelen over taal en cultuur.

Zelf doen

Doe het taalspel Dit of Dat.
Zin om actief aan de wetenschap bij te dragen? Word burgerwetenschapper in het Meertens Panel! Aanmelden is mogelijk door deze nieuwe vragenlijst, tevens aanmeldformulier, in te vullen.
Help mee met het ontsluiten van de historische vragenlijsten van het Meertens Instituut. Vanaf 1931 zijn door het Dialectenbureau, de voorloper van het Meertens Instituut, vragenlijsten rondgestuurd naar informanten verspreid over Nederland en later ook Vlaanderen. Het doel was de variatie in de Nederlandse taal en cultuur in kaart te brengen. De vragen zijn pasgeleden bijna allemaal opgenomen in de Vragenlijstenbank. De bijbehorende antwoorden worden nu gaandeweg opgenomen. U kunt hierbij helpen: binnen dit project worden de handgeschreven of getypte antwoorden door de vrijwilligers overgetikt. Ga naar Vele Handen – Meertens-vragenlijsten Taal en Cultuur (1931-2005) voor meer informatie. Leuk extraatje: u kunt kiezen met welke streek u aan de slag wilt (echter, sommige provincies zijn al gedaan).