Een samenkomst van etnologen

Van 7-10 juni 2023 nemen onderzoekers van het Meertens Instituut deel aan het tweejaarlijkse SIEF-congres, waar etnologen en wetenschappers uit verwante disciplines van over de hele wereld samenkomen. Het secretariaat van SIEF is gevestigd bij het Meertens Instituut. Meertens-onderzoeker Sophie Elpers, sinds 2015 executive vice-president van deze organisatie, vertelt er meer over.

Het Meertens Instituut richt zich op onderzoek naar en documentatie van taal en cultuur in Nederland, maar doet dat nadrukkelijk vanuit een vergelijkend, internationaal perspectief. SIEF, de International Society for Ethnology and Folklore, opgezet met als doel om wetenschappers uit de vakgebieden etnologie en folklore studies samen te brengen, is een van de schakels in die uitwisseling.

Sophie Elpers: “Wetenschap werkt alleen maar internationaal. We komen dan wel met voorbeelden van onderzoek uit Nederland, maar de thema’s spelen veel breder.” Alleen door de internationale uitwisseling krijg je nieuwe ideeën over hoe je dingen benadert en hoe je theorieën kunt toepassen en ontwikkelen.

Als voorbeeld noemt ze haar onderzoek over kaas als immaterieel erfgoed, na te lezen in het net verschenen boek Kaas = NL?. Dat toont exemplarisch aan hoe het erfgoedbeleid in Nederland in de laatste jaren is veranderd, en hoe dat past in breder internationaal onderzoek naar erfgoedbeleid en erfgoedbenaderingen.

Ontstaan en missie

SIEF is in 1964 opgericht als opvolger van de eerdere Commission des Arts et Traditions Populaires (CIAP). Piet Meertens, de oprichter van het Meertens Instituut, was al bij deze ‘voorloper’ van SIEF betrokken. De organisatie, geleid door een internationaal bestuur, is verder gegroeid en geprofessionaliseerd, maar het bevorderen van internationale uitwisseling staat nog steeds centraal in de missie.

Zo is er het grote SIEF congres, dat nu elke twee jaar wordt georganiseerd – dit jaar dus in Brno met meer dan 1000 deelnemers. Ook heeft SIEF zestien werkgroepen rondom verschillende thema’s waar etnologen over de hele wereld zich mee bezighouden. “Bijvoorbeeld migratie, erfgoed, rituelen, voedsel, materiële cultuur, narratieve cultuur, de betekenis van plaats, religieuze cultuur – veel thema’s die aansluiten bij het etnologisch onderzoek wat we bij het Meertens Instituut verrichten.”

Internationale koers mede bepalen

Het secretariaat van SIEF is sinds 2001 gevestigd bij het Meertens Instituut, met als executive vice-president achtereenvolgens Herman Roodenburg, Peter Jan Margry en, sinds 2015, Sophie Elpers.

Het secretariaat richt zich onder meer op de communicatie met de meer dan duizend leden uit zo’n vijftig verschillende landen. Dit gebeurt bijvoobeeld door het maken van een uitgebreide nieuwsbrief (lees hier de laatste editie), die twee keer per jaar verschijnt. Ook ondersteunt het secretariaat de eerdergenoemde werkgroepen en is het nauw betrokken bij de inhoudelijke opzet van de grote congressen, de organisatie van de SIEF Summer Schools en de coördinatie van de SIEF Young Scholar Prize. “Zodoende kunnen we vanuit het Meertens Instituut de internationale koers mede bepalen en mee vormgeven,” aldus Elpers.

Bij het Meertens bevindt zich ook het rijke archief van SIEF en CIAP, met vooral schriftelijke bronnen (notulen, correspondentie en dergelijke) die vertellen over de geschiedenis van de organisaties en daarmee ook de internationale geschiedenis van de etnologie. Bovendien zijn er geluidsopnamen en beeldmateriaal van lezingen, discussies en excursies – in een eerder artikel lichtte Elpers deze collectie al even toe.

Kritische stem van wetenschap in de samenleving

Naast uitwisseling stelt SIEF zich als missie om academische vrijheid uit te dragen en de kritische stem van wetenschap in de samenleving te benadrukken. Elpers, zelf sinds september 2022 bijzonder hoogleraar Immaterieel erfgoed en etnologie aan de Universiteit van Antwerpen, noemt bijvoorbeeld de accreditatie van SIEF als NGO onder het UNESCO Verdrag inzake Bescherming van het Immaterieel Cultureel Erfgoed (2003) en de kritische rol die SIEF daardoor in dit cultuurpolitieke instrument in kan nemen.

Het SIEF bestuur heeft recentelijk ook de werkgroep “Diversity, Equity, and Inclusion in European Ethnology and Folklore Studies” in het leven geroepen, gericht op de rollen en verantwoordelijkheden van etnologen en wetenschappers uit folklore studies in verleden en heden.

16e SIEF Congres: Living Uncertainty

Het thema van het SIEF congres in Brno dit jaar, Living Uncertainty, richt zich op onzekerheid en “weerspiegelt de vele uitdagingen waar we tegenover staan in deze wereld”. Bijna alle etnologie-onderzoekers van het Meertens Instituut nemen deel aan het congres.

Zo zijn Markus Balkenhol, Ernst van den Hemel en Manpreet Brar onderdeel van een workshop over christelijk erfgoed in de Europese erfgoed-canon. Peter Jan Margry presenteert een paper over de betekenis van Mariaverering sinds de Tweede Wereldoorlog en is discussant in een panel over religieuze (on)zekerheid in turbulente tijden. Sophie Elpers presenteert een paper over geurerfgoed, waarbij ze ingaat op manieren om geur te documenteren als een vorm van immaterieel erfgoed, en leidt daarnaast de workshop ‘How to get published’. Gastonderzoeker Martín Andrade-Pérez gaat in op de mogelijkheden van ‘levend erfgoed’ in tijden van gewapend conflict. Ten slotte leidt Irene Stengs een panel over crisisrituelen/rituelen in crisis.

Op de website van SIEF vind je meer informatie over de organisatie en haar activiteiten, evenals het thema en programma van het 16^e SIEF Congres, 7-10 juni 2023. Hier lees je meer over het secretariaat van SIEF bij het Meertens Instituut.