Oktober 2023: Waarom horen we geen Brabants meer?

In een drietal artikelen van het Brabants Dagblad spreken taalonderzoekers Jos Swanenberg (deel 1) en Kristel Doreleijers (deel 3) over het verdwijnen van het Brabants. Waarom verdwijnt het Brabants het snelst van de dialecten? Maar waarom spreken jongeren het toch?

Waarom verdwijnt het Brabants zo snel?

“Elk dialect kachelt achteruit, maar ons dialect neemt dan nog eens sneller af dan alle andere dialecten,” zegt Swanenberg over het Brabants. Dit komt door schaamte voor je eigen dialect en de vooroordelen die daarmee te maken hebben. Die zorgen voor de onbewuste indruk dat een dialectspreker een mindere taalbeheersing heeft en daarom misschien minder intelligent is. Dit is niet waar, maar toch proberen Brabanders hun accent te vervangen door een Randstedelijk accent. Het unieke karakter heeft ook te maken met het verval: “Brabant is een speciale provincie die moeilijk in een hokje past: Brabant zit tussen het platteland en de Randstad in”, weet Swanenberg. In zogeheten landrandprovincies, zoals Drenthe en Limburg, wonen minder mensen en is er nog volop platteland. “Daar zijn relatief veel jonge dialectsprekertjes. Daar is het veel gebruikelijker om kinderen nog met een dialect op te voeden.” Gelukkig blijven de leukere Brabantse woorden beter bestand tegen de afname van het dialect. Deze woorden verdwijnen volgens Swanenberg minder snel omdat Brabanders ze als Standaardnederlands gebruiken en niet weten dat het eigenlijk Brabants is. Voorbeelden die hij noemt zijn ‘aanrijden’, wat ‘vertrekken’ betekent, en ‘afwerken’, dat betekent dat je klaar bent met werken.

De toekomst van het Brabants

Doreleijers ziet het een stuk positiever in: “Brabantse jongeren zijn trots op hun dialect. Ze gebruiken het op sociale media en in informele setting, zoals met vrienden in de kroeg.” Voor haar promotieonderzoek onderzocht Doreleijers het dialectgebruik van Brabantse jongeren op sociale media. Daarbij wijst ze op een cruciaal verschil tussen jongeren en ouderen: “Jongeren spreken Brabants naast het algemeen Nederlands. Ze gebruiken het AN in formele situaties, zoals op het werk, maar gebruiken hun dialect in het dagelijks leven om hun identiteit uit te drukken. Terwijl hun opa en oma het dialect spreken als moedertaal. Dat leidt tot een afname op papier, maar dat betekent niet dat het Brabants helemaal niet meer wordt gesproken.” Dialect spreken blijft belangrijk voor de eigen identiteit en groepsidentiteit. Doreleijers ziet dat dialect vooral een stijlmiddel aan het worden is,  ”juist daarom is het ook zo geschikt voor gebruik op sociale media en als taal van jongeren onderling.”

In de miniserie ‘wanne klets’ neemt BD het verdwijnen van het Brabants onder de loep. Lees hier deel 1 (2 oktober 2023) en deel 3 (7 oktober 2023).