November 2023: Leren van je neus

In ons dagelijks leven kijken we rond, luisteren we naar wat er tegen ons gezegd wordt en … ruiken we! Geur wordt vaak minder serieus genomen dan zien en horen, maar Inger Leemans en Caro Verbeek brengen daar verandering in met hun boek NeusWijzer.

Marc van Oostendorp gaat voor Neerlandistiek in gesprek met Inger Leemans, een van de auteurs van NeusWijzer. Geuratlas van de Lage Landen. Zintuigen zijn een bron van kennis. Alhoewel we allemaal het belang kennen van zicht en gehoor, is reuk een minder gewaardeerd zintuig. En toch kunnen we onze neus goed gebruiken als bron van kennis. In het boek NeusWijzer duiken Leemans en Verbeek samen met twintig collega’s in het fenomeen geur. Wat weten we al over geur? Geur kent helaas veel negatieve connotaties, als we zeggen dat iets ruikt, bedoelen we daarmee dat iets stinkt. Terwijl als we zeggen dat iets smaakt, dan vinden we het lekker. Dit komt omdat geur dichter bij ons dierlijke systeem staat, wat vroeger gezien werd als iets negatiefs.

Maar, geur is ontzettend belangrijk als alarmsignaal (brand, gaslek) en is sterk verbonden aan emoties (geur roept bepaalde herinneringen op). Helaas zijn we slecht getraind in ruiken, hoe kunnen we goed ruiken en hoe kunnen we geuren goed beschrijven? Geur is een heel vluchtig fenomeen en is heel complex. Geur gaat door alle wetenschapsdisciplines heen dus je moet over heel veel verschillende dingen iets weten voor je iets van geur kunt onderzoeken. Daarom hebben er zoveel auteurs meegewerkt aan de NeusWijzer, om zoveel mogelijk aspecten van geur te kunnen onderzoeken. Uiteindelijk kan het boek zo een overzicht geven van het geurlandschap van de lage landen.

Geurerfgoed

Wat is geurerfgoed? Volgens Leemans is geur zelf onderdeel van ons geurerfgoed. Zo is wierook als stof deel van ons erfgoed. Maar ook de manier waarop we met geur omgaan zoals tijdens bloemencorso, in de mijnen, pijp roken of koekenbakkers. Het gaat over de rol die geuren spelen in ons dagelijks leven.

Geurwoorden

De NeusWijzer gaat ook in op ons geurvocabulaire. Welke woorden hadden we vroeger om geuren te omschrijven? Welke woorden hebben nu? En welke regiowoorden hebben we? De meeste mensen hebben een beperkt geurvocabulaire waardoor het moeilijk is om geuren te beschrijven. Vroeger hadden we een veel rijker geurwoordenpalet, zegt Leemans. Die woorden zijn in de vergetelheid geraakt, maar als we geuren beter kunnen beschrijven, kunnen ook meer gaan leren van geur.

Geur bestaat niet zonder de mens, de NeusWijzer biedt een belangrijk houvast om meer over geur te leren.

Bekijk het volledige interview op Neerlandistiek (5 november 2023).