Maart 2024: Je accent afleren, kan dat?

Taalwetenschapper Stef Grondelaers vertelt in een gesprek met de Limburger dat de negatieve associaties die mensen vaak hebben bij een Limburgs accent langzaam aan het verminderen zijn. Toch proberen sommige Limburgers hun accent af te leren.

Mensen met een zuidelijk accent krijgen vooral boven de rivieren nog steeds commentaar op hun manier van spreken. Voor sommigen is dit reden om een logopedist in te schakelen om een meer standaard variant van het Nederlands te leren. Zo ook Annemiek Ploumen: “Ik schaam me helemaal niet dat ik uit Limburg kom, maar dat accent helpt gewoon niet.”

Stereotypen

Maar wat is ‘accentloos Nederlands’? Het ideale accent bestaat eigenlijk niet, maar over het algemeen wordt met ‘accentloos Nederlands’ het Standaardnederlands bedoeld. Dit lijkt het meest op het Randstedelijk accent. Het zijn vooral Limburgers en Brabanders die professionele hulp zoeken om ‘accentloos’ Nederlands te leren. Volgens logopedist Céline Gidding uit Maastricht heeft dit ermee te maken dat Limburgers op tv vaak als dom worden neergezet.

De Radboud Universiteit in Nijmegen bevestigt het bestaan van dit stereotype. Toch is dit volgens Grondelaers wel heel erg aan het veranderen. Mensen hebben een steeds positiever beeld van de provincie. “Limburg wordt niet meer hoofdzakelijk als achtergelegen ruraal gebied beschouwd”, zegt hij. De regio is bijvoorbeeld sterk in toerisme, wat eraan heeft bijgedragen dat het Limburgse accent ook meer wordt geaccepteerd.

Dialect of accent?

Het verschil tussen een accent en een dialect is dat een dialect echt een taal is met eigen woorden, klanken en grammatica. Een accent lijkt meer op de standaardtaal, maar dan met een andere uitspraak. Mensen met een accent spreken vaak ook een dialect naast het Standaardnederlands, maar dat hoeft niet.

Opmars van lichte accenten

In andere landen wordt er verschillend omgegaan met accenten en dialecten. In Noorwegen komen mensen met regionale accenten en dialecten vaak op tv, terwijl dat in Belgisch-Vlaanderen niet het geval is. Nederland zit daar een beetje tussenin. Lichte accenten hoor je steeds vaker in de media en volgens Grondelaers wordt bijvoorbeeld een licht Limburgs accent, vooral bij vrouwen, ook steeds beter ontvangen. Het krijgt predicaten als sympathiek, benaderbaar en authentiek, maar ook prestigieus.

Vooroordelen over sterke accenten

Voor mensen met een sterk accent liggen de kaarten heel anders. “Een sterk accent wordt geassocieerd met onderontwikkeling”, zegt Liselotte Hambeukers, stemtrainer uit Cadier en Keer. Hoewel dit een vooroordeel is, probeert ons brein zo te beoordelen met wat voor persoon we te maken hebben. “Heel lang geleden, in de tijden van de boeren en de stadsmensen, klopten die vooroordelen wel, maar nu niet meer”, zegt Hambeukers. Met je accent maakte je toen duidelijk bij welke groep je hoorde en dat betekende dat je elkaar onderling kon vertrouwen. Het was dus ooit zinnig om onderscheid te maken.

Nu vinden veel sprekers met een sterk accent het echter vervelend om daar steeds opmerkingen over te krijgen. Velen hebben het gevoel niet serieus genomen te worden als ze in de Randstad gaan wonen of werken. Ook vermoeden ze dat hun boodschap minder goed overkomt.

Een accent afleren, kan dat wel?

Het is bijna niet mogelijk om een accent helemaal af te leren. Wel kun je ‘de uitspraak van het Standaardnederlands bijleren’. Ten eerste moet je je er bewust van zijn wat er precies voor zorgt dat jouw uitspraak anders klinkt dan Standaardnederlands. Een voorbeeld daarvan is dat Limburgers vaak ergens een extra klinker tussen zetten. Zij zeggen ‘Limburrug’ of ‘Limburrig’ in plaats van ‘Limburg’. Als je dit van jezelf weet, dan kun je daarmee aan de slag. Het helpt ook om een voorbeeldspreker uit te kiezen en heel precies luisteren naar zijn of haar uitspraak. Daarna probeer je deze te kopiëren. En wat ook helpt, is uiteraard veel oefenen en jezelf opnemen.

Negatieve reacties

Onder mensen die met veel moeite hun accent hebben weten te verminderen, heerst wel enige gêne. Op de facturen van de lessen mag dan bijvoorbeeld geen duidelijke verwijzing staan naar waar de factuur voor is. Of ze betalen de lessen uit eigen zak, terwijl de werkgever dat misschien ook best had kunnen doen.

Van Annemiek Ploumen hoeft haar accent ook niet helemaal te verdwijnen. “Je bent uiteindelijk wie je bent en waar je vandaan komt.”

Lees hier het hele artikel in de Limburger (alleen voor abonnees, 8 maart 2024).