April 2024: Haw ut Hellemonds!

Streektalen dreigen te verdwijnen, maar Helmonders doen erg hun best om hun taal te behouden! Kristel Doreleijers promoveert op dialectvariatie in de Brabantse dialecten. Ze spreekt met Dit is Helmond over de strijd voor het behoud van het Hellemonds.

“Dialecten betekenen heel veel voor ouderen,” vertelt Doreleijers, “jongeren hebben er een ander soort band mee. De oudere generatie heeft het idee dat het dialect verloedert en dat woorden verkeerd gebruikt worden door de nieuwe generatie. Jongeren pikken dingen op uit het dialect en verwerken dat in hun spreektaal.” Ze spreekt over het hyperdialect wat ontstaat in Brabant. Daarbij gebruiken jongeren onderdelen van het oorspronkelijke dialect in hun normale taalgebruik, maar op een overdreven manier.

In haar onderzoek zag Doreleijers dat dialectgebruik veel betekent voor mensen. “Het raakt een gevoelige snaar. Mensen raken geïrriteerd als ze merken dat iemand ‘hun’ taal verkeerd gebruikt. Wanneer een woordje als ‘unne’ een heftige emotie oproept, weet je dat je iets raakt. Ouderen vinden het hyperdialect nep en geen écht Brabants. Het dialect is een onderdeel van de identiteit van veel mensen. Ook in Helmond weet men dat het dialect onmiskenbaar achteruitgaat. Maar er zijn mooie initiatieven om het proces te vertragen. Zo werkt Helmond hard aan het zichtbaar maken van het Helmonds in de stad, bijvoorbeeld via speciale bewegwijzering. Dat is mooi, want het dialect heeft nog altijd een sociale functie die we moeten koesteren.”

De verdwijning van het dialect raakt mensen omdat het dialect onderdeel is van de eigen identiteit. “In Helmond koestert men het Helmonds dialect en maakt bijvoorbeeld Stichting Haw ut Hellemonds zich hard voor de zaak. Mensen hechten waarde aan de manier van spreken in deze gemeente. Een dialect maakt deel uit van hun identiteit. Brabanders beschouwen het worstenbroodje en het carnaval ook als ‘hun’ eigendom, en zo moet je het dialect ook zien. Het schept een band als je een plaatsgenoot tegenkomt waarmee je plat kunt praten. Het versterkt de onderlinge band. Zo’n connectie schept de standaardtaal niet. Als een dialect verdwijnt, gaat een deel van die verbintenis, en daarmee een stukje erfgoed, verloren”.

Lees het artikel in Dit is Helmond (12 april 2024).