Juli 2024: Is er toekomst voor dialecten in Noord-Brabant?

Voor het digitale tijdschrift Brabant Cultureel besprak Kristel Doreleijers uitgebreid haar proefschrift over het ‘hyperdialect’ in Brabant. Dit wordt voornamelijk gebruikt door jongeren. Is er dus een toekomst voor het uitstervende Brabantse dialect?

Het aantal dialectsprekers neemt af in Nederland. Zo ook in de provincie Noord-Brabant. Maar jongeren gebruiken hun dialect toch, alhoewel in andere vorm met andere grammaticaregels. Doreleijers schreef haar proefschrift over dit ‘hyperdialect’, specifiek in regio Eindhoven.

Woordgeslacht

Doreleijers ontdekte dat jongeren de uitgang –u(n) die aan lidwoorden wordt geplakt, zoals bijvoorbeeld bij unen hond, niet meer op de oorspronkelijke manier gebruiken. In het traditionele Brabants dialect werd deze uitgang alleen gebruikt in combinatie met mannelijke zelfstandige naamwoorden in het enkelvoud. Jongeren gebruiken de uitgang ook voor vrouwelijke en onzijdige woorden. Doreleijers: “Je ziet hier dus een duidelijke dialectverandering. De grammaticale functie van de geslachtsuitgang – het aanduiden van het mannelijke woordgeslacht – verdwijnt en die verschuiving doet zich vooral voor bij jongeren. Ouderen keuren dit hyperdialect af. In mijn onderzoek liet ik ouderen een voorbeeld zien van hyperdialect op de tekst van een reclamebord. Daar stond bijvoorbeeld ‘dun boerderij’ in plaats van ‘de boerderij’. Hun reactie was: ‘Daar zouden we nog niet naar binnen gaan!’ Terwijl jongeren niet eens zien dat er iets vreemds is!”

Toekomst voor het hyperdialect

Taal is dynamisch en verandert voortdurend. Doreleijers onderzocht die verandering terwijl het bezig is. “Een superklein taalkenmerk kan een groot verschil maken.” Voor jongeren die dit dialect gebruiken is het een manier om zich verbonden te voelen met elkaar. “De functie van dit dialect is dat het zorgt voor verbroedering en humor.” Ze kan nog niks zeggen over of het hyperdialect het nieuwe Brabants wordt, daar is meer onderzoek voor nodig. Maar ze ziet wel een toekomst voor meer aandacht voor dialect (niet alleen Brabants natuurlijk) in het onderwijs: “‘Je zou kunnen zeggen dat het dialect een opstapje vormt voor het leren van een nieuwe taal. Dat geldt ook voor alle andere talen. Of je moedertaal nu Brabants is of Engels of Turks, dat maakt niet uit. Als je thuis goed dialect spreekt, heb je gewoon een heel goede basis waarmee je andere talen kunt leren.”

Lees het volledige artikel van Brabant Cultureel (12 juli 2024).

Geïnteresseerd naar het proefschrift? Lees hier meer over Styling the local.