November 2024: Interview met Geertje Mak

Nederlandse zendelingen kochten in negentiende-eeuws Nieuw-Guinea kinderen in slavernij vrij. Aan hun goede bedoelingen kleefde een schaduwzijde, blijkt uit een boek van historicus Geertje Mak (NL-Lab). Volkskrant interviewde haar.

U bent van huis uit genderhistoricus. Hoe komt u met uw onderzoek in Nieuw-Guinea terecht?

“Vrouwen spelen hier de hoofdrol, dat is het simpele antwoord. Het ingewikkelde antwoord is dat ik denk dat het terrein dat bij kolonisatie traditioneel was toebedeeld aan vrouwen – gender, seksualiteit en opvoeding – cruciaal was. Koloniale systemen leunen op raciale verschillen en het reguleren van die verschillen gebeurt via huwelijk, gezin, kinderen en seksualiteit. Ik beschrijf hoe dat op kleine schaal werkte. Dat gebeurde op het moment dat Europese vrouwen huishoudens begonnen waar ze probeerden door te geven wat in hun ogen beschaafd en ontwikkeld was. Dit boek onderzoekt de werking van dat soort ‘zacht kolonialisme’.”

Zendelingen kochten Papoea-kinderen vrij uit lokale slavernij. Hielden protestantse organisaties daarmee onbedoeld niet de destijds ook al verboden slavernij in stand?

“Het is belangrijk om te begrijpen dat de zendelingen zichzelf zagen als onderdeel van de abolitionistische beweging. Door kinderen vrij te kopen, wilden ze hen een nieuwe toekomst geven. Ze dachten zo een eind te maken aan slavernij, maar je moet je inderdaad afvragen of ze daarmee niet gewoon een afzetmarkt creëerden. Een wrange humanitaire economie.”

Waar kwamen vrijgekochte kinderen terecht?

“De kinderen werden opgenomen in het huishouden van de zendelingen. Binnen dat huishouden werden ze gekneed naar westerse maatstaven.”

Op de achterkant van uw boek staat nadrukkelijk dat u stamt uit een domineesfamilie. In hoeverre speelt dat hier een rol?

“Mijn vader was dominee, voor hem was mijn grootvader óók dominee. De opdracht die de zendelingen voelden om iets goeds voor de wereld te betekenen, heb ik óók van huis uit meegekregen. Net als vele andere Nederlanders. Juist van die vorm van kolonialisme heb ik me willen losschrijven. Ik zit zelf in dit boek.”

Lees het hele interview in de Volkskrant (voor abonnees, 8 november 2024).