Mei 2023: Het Meertens Instituut anno 2023: interview met Inger Leemans

In de uitgave van het tweede deel van Voskuils dagboeken treedt hij in dienst bij ‘Het Bureau’, het huidige Meertens Instituut. Aanleiding voor Het Parool om een stuk te wijden aan het Meertens Instituut anno 2023. Een interview met interim directeur Inger Leemans.

Inger Leemans, ad-interim directeur van het Meertens Instituut en hoogleraar cultuurgeschiedenis aan de VU: “[Het Meertens is] een instituut dat taal en cultuur in Nederland zowel onderzoekt als documenteert. We willen begrijpen welke waarden mensen aan taal en cultuur toekennen, wat mensen als hun cultureel erfgoed beschouwen en wat dat zegt over de maatschappij.”

“Daarnaast maken we het gedocumenteerde materiaal als onderdeel van het culturele erfgoed van Nederland voor een breed publiek toegankelijk. We hebben bijvoorbeeld net een enorme collectie streekromans en dagboeken binnengekregen. Die kunnen hier worden ingekeken.” Daarnaast heeft het Meertens Instituut veelbekeken databanken, zoals de voornamen-, achternamenbank en de dialectenbank.

Wat is er nog hetzelfde gebleven?

Waar in de tijd van Voskuil de focus van Het Bureau lag op het documenteren van taal, ligt de focus van het instituut nu meer op wat er in de huidige tijd gebeurt. “We zijn er ook erg op gericht wat we uit dat onderzoek naar de samenleving kunnen teruggeven,” zegt Leemans. Het behandelen van thema’s die nu spelen is veel urgenter, “er betekenis aan geven in relatie met deze tijd. Overigens was Voskuil uiteindelijk ook kritisch op het vastleggen van historische volksgebruiken alleen.”

Toch blijven bepaalde dingen hetzelfde: “We maken nog steeds gebruik van de vragenlijsten waar Voskuil mee werkte, en die in Het Bureau ter sprake komen. Wel stellen we ook andere vragen, niet gericht op traditionele volkscultuur. En we zijn de oude vragenlijsten aan het digitaliseren, maar het zijn er veel!” legt Leemans uit.

Onderzoek van nu

Anno 2023 wordt er onderzoek gedaan naar herinneringscultuur door Irene Stengs, antropoloog bij het Meertens en hoogleraar aan de VU. Markus Balkenhol is etnoloog en heeft onderzoek gedaan naar het slavernijmonument in het Oosterpark. “Hij ging daar zitten en observeerde dan wat mensen rondom dat monument deden. En hoe dat kon botsen, want de mensen die rondhangen in het park hebben een heel andere verhouding met het monument dan mensen die daar specifiek komen om te herdenken en herinneren,” vertelt Leemans.

Over herinneringscultuur gesproken, Leemans: “We zijn hier bezig met de herinnering van het slavernijverleden en de rol die de Surinaamse herinneringscultuur speelt in het nationale verhaal. Dat doen we met internationale collega’s om na te denken hoe dat in andere landen is.” Het onderzoeksplan heet ‘The Netherlands in the World’ en laat zien dat het onderzoek in internationaal vergelijkend perspectief staat. Ten slotte heeft Voskuil het in zijn werk ook over de waarde van de wetenschap, “dat vind ik dan wel weer mooi”, besluit Leemans.

Bekijk het volledige artikel van 1 mei 2023, Wat gebeurt er tegenwoordig in J.J. Voskuils échte ‘Bureau’, op de Keizersgracht?, op de website van Het Parool.