Kat-mens-interacties

In dit project onderzoeken we de interacties tussen huiskatten en de mensen met wie zij samenleven (kat-mens-interacties). Hoe maakt een kat duidelijk dat zij iets wil? En hoe ontstaan er vaste routines tussen katten en mensen binnen een huishouden?

Eén manier waarop katten om aandacht kunnen vragen is door te miauwen, maar katten hebben ook een heel repertoire aan lichaamshoudingen en bewegingen tot hun beschikking – evenals mensen. We onderzoeken hoe mensen en katten hun vocalisaties en lichamen gebruiken in alledaagse interacties (zoals spelen, aaien of eten geven). Hierbij maken we gebruik van filmopnames en veldwerk.

Betekenisgeving in spontane interacties

De centrale vraag van dit project is: hoe creëren katten en mensen samen betekenis in hun dagelijkse interacties? We doen kwalitatief onderzoek naar katten en mensen tijdens spontane activiteiten zoals knuffelen, spelen, en eten geven/krijgen. Hierbij bekijken we hoe daarbij bepaalde geluiden, bewegingen en zintuigen inzet worden om sociaal gedrag aan te gaan en te interpreteren. Hoe katten en mensen iets van elkaar gedaan krijgen, bijvoorbeeld. Hoe zorgt de kat ervoor dat ze te eten krijgt van de mens en hoe zorgt de mens ervoor dat de kat gezellig op de bank komt zitten?

360-gradenvideo’s

We gaan de spontane interacties tussen katten en mensen in hun thuisomgeving opnemen op video, waarbij we onder andere gebruik maken van 360-graden videotechnieken. Vervolgens beschrijven en bestuderen we alle lichamelijke sociale gedragingen met behulp van conversatie-analyse (CA). Dit is een zeer gespecialiseerde tool waarmee we kat-mens-interacties op video tot in het kleinste detail kunnen analyseren.

Het onderzoek is multidisciplinair opgezet met experts uit verschillende vakgebieden, zoals diergeneeskunde, gedragsbiologie, mediawetenschappen, antropologie, organisatiewetenschappen en natuurlijk taalkunde en sociolinguïstiek. Op deze manier zorgen we ervoor dat we ons onderwerp vanuit verschillende invalshoeken bekijken.

Multimodiaal, multisensoriaal perspectief

Het is belangrijk dat we kat-mens interacties niet reduceren tot 1) vocalisaties en 2) discrete (lichamelijke) signalen, zoals in eerder onderzoek veelal is gedaan. Het is belangrijk om een multimodaal en multisensoriaal perspectief te nemen, en om spontane interacties in detail te bekijken. Dit zorgt voor een bredere kijk op betekenisgeving in taal / interactie. De focus is dus niet alleen op mensen, en niet alleen op spraak.

Naar een inclusievere taalkunde

We gaan ook in op de vraag waarom in de taalkunde een onderscheid wordt gemaakt tussen mensen en dieren. We pleiten ervoor om taalkunde meer inclusief te maken, zodat er ook meer onderzoek komt naar niet-menselijke taal en communicatie en interacties tussen mensen en niet-menselijke dieren.

De te ontwikkelen database van kat-mens-interacties van het Meertens instituut wordt meer inclusief, omdat deze communicatie tussen mensen en dieren bevat. De database kan na afloop van het project ook gebruikt worden door ethologen, diergeneeskundigen, etnografen, antropologen en taalkundigen.

Resultaten

• Cornips, L., van Koppen, M., Leufkens, S., Melum Eide, K., & van Zijverden, R. (2023). A linguistic-pragmatic analysis of cat-induced deixis in cat-human interactions. Journal of Pragmatics, 217, 52–68. https://doi.org/10.1016/j.pragma.2023.09.002
• Rasenberg, M., Amha, A., Coler, M., van Koppen, M., van Miltenburg, E., de Rijk, L., Stommel, W., & Dingemanse, M. (in press). Reimagining Language: Towards a Better Understanding of Language by Including Our Interactions with Non-Humans. Linguistics of the Netherlands. https://doi.org/10.1075/avt.00095.ras

Looptijd: april 2023 – juni 2024
Partners: Saskia Arndt (Universiteit Utrecht), Mark Dingemanse (Radboud Universiteit), Sterre Leufkens (Universiteit Utrecht), Kristin Melum Eide (Norwegian University of Science and Technology), Kees Van Oers (NIOO-KNAW en Wageningen University & Research), Maarten Reesink (Universiteit van Amsterdam en Centrum voor DierMens Studies), Lynn de Rijk (Radboud Universiteit), Harry Wels (Vrije Universiteit Amsterdam en Afrika-Studiecentrum Leiden), Ronja van Zijverden, Sophia Vereeniging
Vrijwilliger: Fanny Eijkelboom

Meer informatie

• Interview ‘Kat en mens in 360 graden’ met onderzoeker Marlou Rasenberg (april 2024)
• Projectwebsite