Maart 2023: In gesprek met Jos Swanenberg: “Identiteit, cultuur en zorgen voor je taal horen bij elkaar.”

In de Nieuwe Wereld gaat Meertens onderzoeker Khalid Mourigh in gesprek met Jos Swanenberg, hoogleraar taaldiversiteit en cultuur aan Tilburg Universiteit en taalvariatieonderzoeker bij het Meertens. In het verdiepende gesprek bespreken Khalid en Jos de taalsituatie in Nederland in een bottom-up perspectief, vanuit de dialecten.

Jos is gespecialeerd in het Noord-Brabants en heeft meegewerkt aan een groot woordenboek van alle Brabantse dialecten (zowel in Nederland als België). Maar hoe gevarieerd zijn die dialecten in Nederland? Tijdens het schrijven van het Brabants woordenboek werden 800 woorden voor ‘koolmees’ gevonden. Ondertussen zijn die amper meer in gebruik. Dialecten hebben te maken met een enorme slijtage van de woordenschat, maar: dialecten zijn onderdeel van ons immaterieel cultureel erfgoed.

Ondanks dat dialectwoorden niet meer nodig zijn in de huidige samenleving, drukken ze onze culturele identiteit uit. Gelukkig zijn er nog groepen mensen die zich hard maken voor het behoud van hun eigen dialect door toneelstukken in dialect te spelen, te dichten in dialect, of een woordenboek te maken. Het valt op dat in gebieden waar een sterkere regionale identiteit is, mensen meer hun best doen om het dialect in stand te houden.

Wat is nu eigenlijk een dialect? En wat is een taal? Dit verschil wordt puur politiek bepaald en is ook iets waar taalkundigen zich mee bezig houden.

Beluister het volledige gesprek van de Nieuwe Wereld en verdiep je kennis over talen en dialecten in Nederland.