Januari 2024: De verdwenen ridderromans
Hoeveel ridderromans die ooit zijn opgetekend, zijn verdwenen in de tijd? Welke prachtige verhalen missen we? Het klinkt als een vraag die onmogelijk te beantwoorden valt, maar toch is dat precies wat Folgert Karsdorp en Mike Kestemont doen in hun essay Het mysterie van de verdwenen ridderromans.
Karsdorp en Kestemont begonnen hun essay met de vraag: wat zijn nog grote open vraagstukken in ons vakgebied? Zo kwamen ze bij ridderromans, hoeveel is er verloren gegaan? Ridderverhalen uit de middeleeuwen zijn de manuscripten uit die tijd die nog het meeste tot onze verbeelding spreken. Denk bijvoorbeeld aan de Arthurromans. We zien dat mensen hun kinderen al vernoemden naar de ridders van de ronde tafel voor het eerste manuscript werd ontdekt. Daarvoor moeten deze verhalen dus al de ronde hebben gedaan, stellen Karsdorp en Kestemont.
We weten nou eenmaal niet wat we niet weten. Fout, zegt Karsdorp, met een methode uit de ecologie kunnen we erachter komen hoeveel ridderromans we nu niet meer kennen. Van het Nederlandse taalgebied zijn nu 75 teksten beschikbaar. En juist de teksten waar we maar één exemplaar van hebben, kunnen ons inzicht geven in de teksten waar we er nul van hebben. Slechts de helft van de ridderromans uit de middeleeuwen zijn bewaard gebleven, bleek uit het onderzoek. De andere helft kunnen we nu gericht gaan zoeken. Zo kennen we deze teksten alleen maar omdat iemand ze wilde weggooien. Manuscripten werden bijvoorbeeld verscheurd en als versteviging gebruikt in kaften, toen de boekdrukkunst in opkomst was. Of in een bisschopsmijter, daar is zelfs een erotische ridderroman gevonden.
Voor dingen die er niet meer zijn, moeten we heel erg ons best doen om er een zo volledig beeld van te krijgen. Doordat de geesteswetenschappen voor dit essay samen hebben gewerkt met de biostatistiek, is er echt interdisciplinair onderzoek verricht wat beide disciplines verder brengt in hun onderzoeken.
Luister het volledige fragment van Onvoltooid Verleden Tijd (21 januari 2024).