Het Meertens Instituut onderzoekt en documenteert taal en cultuur in Nederland en Nederlandse taal en cultuur in de wereld. Centraal staan de verschijnselen die het alledaagse leven in onze samenleving vormgeven.

Op 26 augustus 2025 verdedigde Emmie Hoebens, tot dit jaar gastonderzoeker aan het Meertens instituut, haar proefschrift Taal als muur; een sociolinguïstisch onderzoek naar taal en cultuur van de mennonietengemeenschap Salamanca in Bacalar, Quintana Roo, Mexico op de Radboud Universiteit.

Antropoloog Markus Balkenhol ontvangt een NWO-subsidie voor onderzoek naar de doorwerking van het slavernijverleden. Centrale vraag: hoe kunnen voorouders een rol vervullen in het proces van heling en herstel?

Het Meertens Instituut, onderdeel van het KNAW Humanities Cluster, zoekt een historisch taalkundige (30,4 uur per week, 3 jaar) voor onderzoek naar Nederlandse taalverandering met digitale corpora en computationele methodes. Solliciteer voor 1 oktober 2025!

Op het landelijke streektaalsymposium in Emmen werd gepraat over de omarming van de streektaal. Taalwetenschapper Kristel Doreleijers laat zien hoe voetbalclubs streektaal inzetten.

Welke kindernamen populair zijn verandert per generatie. Ouders kiezen nu eerder voor originele, internationale namen, terwijl ze vroeger kozen voor traditionele namen die binnen families veel voorkwamen. “De wisseling van namen heeft te maken met het tijdperk waarin we nu leven,” vertelt naamkundige Gerrit Bloothooft.

Om verbinding te voelen met de natuur, hoef je niet actief de bossen in. Je kan je ook al verbonden voelen met je kamerplant. Botanie-historicus Luiza Teixeira-Costa legt uit hoe je dat doet en wat je eraan hebt.

‘Ik loev het’, ‘die meisje’ of ‘tarpen’ in plaats van ‘praten’. Jongeren spelen vaak met woorden en grammatica om hun identiteit uit te drukken en groepsgevoel te creëren. Wat vaak als ‘fout’ wordt gezien, is voor taalwetenschapper Kristel Doreleijers een leermogelijkheid. In een nieuw project onderzoekt ze in hoeverre jongeren bewust grammaticale fouten maken.

Ton van der Wouden over het partikelwoordenboek

Taalkundige Ton van der Wouden neemt na bijna vijftien jaar afscheid van het Meertens Instituut, maar echt stoppen doet hij waarschijnlijk niet. Zijn fascinatie voor het Nederlands – en vooral partikels – is nog altijd groot. Hij werkt aan het partikelwoordenboek, een inventarisatie van woorden die weinig lijken te zeggen, maar ondertussen van alles betekenen, zoals toch, misschien, wel en maar.

Van stinkende grachten tot de zoete lucht van suikerraffinaderijen: geur is een vaak vergeten toegangspoort tot het verleden. Dankzij recent geuronderzoek weten we steeds beter hoe Amsterdam vroeger rook – en wat die geuren ons vertellen over het dagelijks leven van toen én nu.

Hoe kan de relatie tussen planten en mensen nieuwe inzichten bieden bij maatschappelijke vraagstukken? Een recent gestart onderzoek zet planten in de schijnwerpers en onderzoekt hun culturele en ecologische betekenis in verleden, heden en toekomst.

In de podcast Dat smaakt naar Meertens nemen podcastmakers Michiel van de Weerthof en Lot Broos je samen met onze onderzoekers mee op een zoektocht naar antwoorden op veelgestelde taal- en cultuurvragen vanuit de samenleving. De derde aflevering gaat over straattaal en jongerentaal en is vanaf nu te beluisteren.

Hoe breng je geesteswetenschappelijk onderzoek – in al haar facetten – in kaart? Tom Heerschop, artist in residence van het Meertens Instituut, waagde zich aan een antwoord op deze vraag. Hij sprak met medewerkers en liet zich inspireren door de archiefwetenschap en de collecties van het instituut. Het leidde tot het participatieve kunstwerk Tussenruimte.