Etnologie en Orale Cultuur
Onderzoeksgroep Etnologie en Orale Cultuur
De onderzoeksgroep Etnologie en Orale Cultuur van het Meertens Instituut doet onderzoek naar maatschappelijke en culturele verschijnselen, zowel in Nederland als in ‘de wereld’ gerelateerd aan Nederland. Cultuur houdt namelijk niet op bij de Nederlandse grens, maar kan afhankelijk van tijd en plaats als het typisch eigene worden beschouwd. Cultuur is daarmee niet vanzelfsprekend of ‘volkseigen’, maar komt voort uit, vaak onbewuste, machtsverhoudingen.
Centraal in het onderzoek staat de plurale samenleving die voortdurend in verandering is. In een wereld die gekenmerkt wordt door spanningen tussen verbondenheid en verscheuring, mobiliteit en stagnatie, en thuisgevoel en vervreemding geven mensen steeds nieuwe betekenissen aan hun plaats en rol in de wereld, en dat wat ervaren wordt als het eigene en het andere. Hierdoor blijven kwesties rond cultuur, identiteit, eigenheid, nationalisme, etniciteit en de multiculturele samenleving onverminderd actueel. Deze grote processen proberen we te begrijpen door de studie van het alledaagse leven.
Onze onderzoekers zijn een zichtbare aanwezigheid in publieke debatten, media en andere culturele producties (bijvoorbeeld tentoonstellingen). Daarnaast geven zij regelmatig input bij actuele beleidsvraagstukken, zowel bij (landelijke) overheden, adviesorganen en NGO’s als bij de KNAW zelf.
De onderzoeksgroep kent twee thematische oriëntaties: etnologie en orale cultuur.
Themagroep Etnologie
De themagroep Etnologie onderzoekt met name processen van erfgoedvorming, geglobaliseerde populaire cultuur, religieuze en spirituele praktijken, lichaamscultuur, implicaties van klimaatverandering en (koloniale) herdenkingscultuur. Hierbij worden ook historisch gegroeide verbindingen meegenomen, in het bijzonder welke voortkomen uit de koloniale en postkoloniale betrekkingen met Amerika, Afrika en Azië. Drie onderzoeksthema’s zijn hierbij leidend: 1) het hernieuwde verlangen naar traditie en identiteit; 2) de veranderende relaties tussen mens en natuur; 3) verschuivende opvattingen over religie en cultuur. Het onderzoek van Etnologie is interdisciplinair: de onderzoekers combineren benaderingen, methoden en inzichten vanuit de antropologie, geschiedenis, religiestudies, museumstudies en kritische erfgoedstudies, en kwalitatief social media-onderzoek.
Themagroep Orale Cultuur
De themagroep Orale Cultuur onderzoekt het repertoire van liederen en volksverhalen in Nederland, met het oog op de nationale en internationale traditie, overdracht, betekenis en variatie. Variatie is vaak een indicatie van veranderingen in smaak, moraal, cultuur en samenleving. De analyse van verhalen en liedjes kan inzicht geven in hedendaagse sociale kwesties zoals identiteit, etniciteit, waarden en normen, in- en uitsluiting, angsten en vooroordelen. Zoals elke cultuur is de orale cultuur altijd in beweging en wordt ze steeds meer verspreid via traditionele en nieuwe media in allerlei vormen over de hele wereld. De focus van de themagroep Orale Cultuur ligt bij uitstek op filologisch, musicologisch, literair en computationeel gebied. We maken hierbij gebruik van overgeleverde teksten, verhalen en melodieën, die grotendeels in databases zijn verzameld (de Nederlandse Volksverhalenbank, ISEBEL en de Nederlandse Liederenbank). Het onderzoek richt zich altijd op de overdracht en evolutie van volksverhalen, liederen en literatuur, over een langere periode. Het verzamelde en bestudeerde materiaal wordt beschouwd als onderdeel van het mondelinge en schriftelijke erfgoed in Nederland.
Onderzoeksoutput
De publicaties van de onderzoeksgroep Etnologie en Orale Cultuur zijn terug te vinden op de KNAW PURE-pagina ‘Meertens Instituut – Nederlandse Etnologie‘.
